Tipologia dos erros na tradição latina do «Livro de Isaac»

César Nardelli Cambraia, Maíra Borges Laranjeira

Resumo


Resumo: O presente trabalho apresenta um estudo analítico dos erros de transmissão na tradição latina do Livro de Isaac, representada por 18 testemunhos, com o objetivo de identificar os padrões mais comuns nessa tradição.
Palavras-chave: Crítica textual; erros; Isaac de Nínive; língua latina.

Resumen: Este texto presenta un estudio analítico de los errores de transmisión en la tradición latina del Libro de Isaac, representada por 18 testimonios, con el objetivo de identificar los patrones más comunes en esa tradición.
Palabras-clave: Crítica textual; errores; Isaac de Nínive; lengua latina.

Abstract: This text presents an analitical study of transmission mistakes in the latin tradition of the "Livro de Isaac", represented by 18 testimonies, with the objetctive of identifying the most common patterns in this tradition.
Keywords: Textual criticism; mistakes; Isaac of Nineveh; Latin.


Texto completo:

PDF

Referências


ALESSANDRI, L. Inventario dell’antica Biblioteca del S. Convento di S. Francesco in Assisi compilato nel 1381. Assisi: Metastasio, 1906.

BLECUA, A. Manual de crítica textual. 2. ed. Madrid: Castalia, 1990. (Literatura y Sociedad, 33)

BROCK, S. From Qatar to Tokyo, by way of Mar Saba: the translations of Isaac of Beth Qatraye (Isaac the Syrian). Aram, n. 11-12, p. 475-484, 1999-2000.

CAMBRAIA, C. N. A difusão da obra de Isaac de Nínive em línguas ibero-românicas: breve notícia das tradições portuguesa, espanhola e catalã. In: RAVETTI, G.; ARBEX, M. (Org.). Performance, exílio, fronteiras, errâncias territoriais e textuais. Belo Horizonte: Faculdade de Letras da UFMG, 2002.

CAMBRAIA, C. N. Contributo ao estudo da tradição latina do Livro de Isaac: o cód. alc. 387 da Biblioteca Nacional de Lisboa. Ouro Preto, 2004b. (Comunicação apresentada no XII Congresso da Federação Internacional das Associações de Estudos Clássicos, no Centro de Convenções, em Ouro Preto, no período de 23 a 28 de agosto de 2004) [Publicado em Cambraia (2005a)]

CAMBRAIA, C. N. Contributo ao estudo da tradição latina do Livro de Isaac: o cód. ALC 387 da Biblioteca Nacional de Lisboa. Scripta Philologica, Feira de Sanana, n. 1, p. 6-19, 2005a.

CAMBRAIA, C. N. Diálogo entre tradição direta e indireta: variantes da tradução latina da obra de Isaac de Nínive no Tractatus Pauperis de John Pecham. Mariana, 2010. (Comunicação apresentada na XI Semana de Letras da UFOP, na Universidade Federal de Ouro Preto, em Mariana, no período de 25 a 28 de outubro de 2010).

CAMBRAIA, C. N. Dulceça, dulçor, dulçura e dulcidom: um estudo de caso de variantes derivacionais no português medieval. Estudos de Lingüística Galega, Santiago de Compostela, v. 2, p. 37-56, 2010.

CAMBRAIA, C. N. Elementos para a reconstrução da tradição latina do Livro de Isaac. México, 2008. (Comunicação apresentada no II Congreso Internacional de Estudios Clásicos en México, na Universidade Nacional Autónoma de México, na cidade do México, no período de 8 a 12 de setembro de 2008).

CAMBRAIA, C. N. Introdução à crítica textual. São Paulo: Martins Fontes, 2005b.

CAMBRAIA, C. N. Livro de Isaac: edição e glossário (cód. ALC. 461). 2000. Tese (Doutorado em Filologia e Língua Portuguesa) – FFLCH-USP, São Paulo, 2000.

CAMBRAIA, C. N. Tradição em língua espanhola do Livro de Isaac. Lisboa, 2007a. (Comunicação apresentada no II Congresso Virtual do Departamento de Literaturas Românicas: Edição de Textos, na Universidade de Lisboa, em Lisboa, no período de 16 a 20 de abril de 2007).

CAMBRAIA, C. N. Tradição em língua portuguesa do Livro de Isaac. Caligrama, Belo Horizonte, n. 12, p. 171-203, 2007b.

CAMBRAIA, C. N. Tradição latino-românica do Livro de Isaac: edição crítica da tradução medieval portuguesa. Belo Horizonte: Núcleo de Estudos de Crítica Textual da Faculdade de Letras da UFMG, 2009. (Relatório final de pesquisa apresentado à Fundação Biblioteca Nacional do Rio de Janeiro).

CAMBRAIA, C. N. Variantes textuais nas versões portuguesas medievais do Livro de Isaac: o caso dos pares sinônimos. In: LARA. G. M. P.; COHEN, M. A. (Org.). Lingüística, tradução, discurso. Belo Horizonte: Editora UFMG, 2009. p. 27-40.

CAMBRAIA, C. N.; CUNHA, E. L. P. T. Tradição em língua catalã do Livro de Isaac. Scripta Philologica, Feira de Santana, n. 5, p. 1-65, 2008.

CAMBRAIA, C. N.; MELO, T. C. A de; VILAÇA, C. E. de L. Tradição latino-românica do Livro de Isaac: análise de alguns lugares críticos. Filologia e Lingüística Portuguesa, São Paulo, n. 10/11, p. 409-425, 2008/2009.

CHABOT, J. B. De S. Isaaci Ninivitae vita, scriptis et doctrina. Paris: E. Leroux, 1892.

CHIALÀ, S. Dall´ascesi eremitica alla misericordia infinita: ricerche su Isaaco di Ninive e la sua fortuna. Firenze: Leo S. Olschki, 2002.

DAIN, A. Les manuscrits. 3. ed. Paris: Les Belles Lettres, 1975.

FABRICIUS, J. A. Bibliotheca graeca. Hamburg: Carolvm Ernestvm Bohn, 1790-1809.

FAULHABER, C. B. Semitica iberica: translations from Hebrew and Arabic into the medieval Romance vernaculars of the Iberian Peninsula. Bulletin of Spanish Studies: Hispanic Studies and Researches on Spain, Portugal and Latin America, v. 81, n. 7, p. 873-896, 2004.

FELLER, J. Catalogus codicum mssctorum Bibliothecae Paulinae in Academia Lipsiensi, praemittitur ejusdem oratio panegyrica perenni memoriae... D. Casparis Borneri. Leipzig: Gleditsch, 1686.

FRANÇA, C. S. Edição e estudo lingüístico das traduções em línguas românicas do tratado ascético medieval «Livro de Isaac»: subsídios para o estudo da tradição espanhola. Belo Horizonte: Núcleo de Estudos de Crítica Textual da Faculdade de Letras da UFMG, 2004. (Relatório Final de Pesquisa de Iniciação Científica).

FRANÇA, C. S. Edição e estudo lingüístico das traduções em línguas românicas do tratado ascético medieval «Livro de Isaac»: contributo para a reconstrução da tradição espanhola. Belo Horizonte: Núcleo de Estudos de Crítica Textual da Faculdade de Letras da UFMG, 2005. (Relatório Final de Pesquisa de Iniciação Científica).

GRIBOMONT, J. La scala paradisi: Jean de Raithou et Ange Clareno. Studia Monastica, Barcelona, n. 2, p. 345-358, 1960.

GRYNAEUS, J. J. Monvmenta s. patrvm orthodoxographa. Basel, 1569. T. V, p. 1626-1677.

HAENEL, G. Catalogi librorum manuscriptorum, qui in bibliothecis galliae, helveticae, belgii, britanniae M., hispaniae, lusitaniae aseervatur. Leipzig: I. C. Heinrichs, 1830.

HANSBURY, M. The letters of John of Dalyatha. Piscataway (NJ): Gorgia Press, 2006. (Texts from Christian Late Antiquity, 2).

HILGARTH, J. N. Una biblioteca cisterciense medieval: la Real (Mallorca). Analecta Sacra Tarraconensia, Barcelona, n. XXXII, p. 89-191, 1959.

IRIGOIN, J.; ZARRI, G. P. (Org.) La pratique des ordinateurs dans la critique des textes. Paris: CNRS, 1979. (Colloque nº 579).

MARÍN, F. A. M. Informática y humanidades. Madrid: Gredos, 1994.

MARTINS, M. O Livro do Desprezo do Mundo, de Isaac de Nínive, em medievo-português. Boletim de Filologia, Lisboa, t. XIII, p. 153-163, 1952.

MELO, T. C. A de. “Livre d’Isaac Abbé de Syrie” (cód. lat. 14891 da BNF): edição e glossário. 2010. Tese (Doutorado em Estudos Lingüísticos) – Faculdade de Letras da UFMG, Belo Horizonte: 2010.

MEYER, G.; BURCKHARDT, M. Die mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek Basel. Beschreibendes Verzeichnis. Abteilung B: Theologische Pergamenthandschriften. Erster Band: Signaturen B I 1- B VIII 10. Basel: Verlag der Universitätsbibliothek, 1960.

MEYER, G.; BURCKHARDT, M. Die mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek Basel. Beschreibendes Verzeichnis. Abteilung B: Theologische Pergamenthandschriften. Zweiter Band: Signaturen B VIII 11 - B XI 26. Basel: Verlag der Universitätsbibliothek, 1966.

MIGNE, J.-P. Patrologiae cursus completus: series graeca. Paris: Ed. do Autor, 1815-75. v. 86, 1865.

MILLER, D. The ascetical homilies of St. Isaac the Syrian. Boston (Mass.): The Holy Transfiguration Monastery, 1984.

MUNITZ, J. A greek Anima Christi prayer. Eastern Churches Review, n. 6, p. 170-180, 1974.

PÉREZ PRIEGO, M. Á. La edición de textos. Madrid: Síntesis, 1997. (Teoria de la Literatura y Literatura Comparada, 20).

POTESTÀ, G. L. Angelo Clareno: dai poveri eremiti ai fraticelli. Rome: Istituto Storico Italiano per il Medio Evo, 1990.

RONCAGLIA, A. Principi e aplicazioni di critica testuale. Roma: Bulzoni, 1975.

SCHOENBERG, L. J.; BRIZDLE, B. Lawrence J. Schoenberg Database of Manuscripts. Philadelphia: University of Pennsylvania, 2010. Disponível em: http://dla.library.upenn.edu/dla/schoenberg/index.html.

VILAÇA, C. E. de L. “Libro dell´Abate Isaac di Siria” (cód. ricc. 1489 da BRF): edição e confronto com a edição princeps de 1500. 2008. Dissertação (Mestrado em Estudos Lingüísticos) - Faculdade de Letras da UFMG, Belo Horizonte, 2008.

VILAÇA, C. E. de L. “Libro dell´Abate Isaac di Siria”: edição crítica e glossário. 2012. Tese (Doutorado em Estudos Lingüísticos) - Faculdade de Letras da UFMG, Belo Horizonte, 2012.

VILAÇA, C. E. de L. Edição e estudo lingüístico das traduções em línguas românicas do tratado ascético medieval “Livro de Isaac”: subsídios para o estudo da tradição italiana. Belo Horizonte: Núcleo de Estudos de Crítica Textual da Faculdade de Letras da UFMG, 2004. (Relatório Final de Pesquisa de Iniciação Científica).

WENSINCK, A. J. Mystic treatises by Isaac of Nineveh. Reimpr. Amsterdam: Koninklijke Akademie van Wetenschappen, 1923. [Reimpr., Wiesbaden: Martin Sändig oHG, 1969].




DOI: http://dx.doi.org/10.17851/2238-3824.15.2.7-48

Apontamentos

  • Não há apontamentos.


Direitos autorais 2010 César Nardelli Cambraia, Maíra Borges Laranjeira